|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İnsan Üremesi
İnsan üremesinin temel taşları olan kadın eşey hücresi (yumurta=oosit) ve erkek eşey hücresi (sperm), yeni bir canlı oluşturabilme potansiyeli kazanıncaya kadar bir çok gelişim evresinden geçer. Kadınlarda yumurtalık (over), erkeklerde ise testisler, eşey hücrelerine gelişim süresi boyunca ve tamamen olgun üreme hücrelerine de insan ömrü boyunca depo vazifesi görür.
Yumurtalık ve testisler üreme hücreleri için depo vazifesi görürken, bir yandan da çeşitli hormonlar salgılayarak bu hücrelerin yaşamının devam etmesini sağlar. Erkekte ise testosteron, kadında ise östrojen bu amaçla salgılanan önemli hormonlardır.
Üreme hücrelerinin gelişimi
Kadında yumurta yapımı anne karnında başlar. Bir kız çocuğu doğduğunda 2-3 milyon yumurtası vardır. Ergenlik çağında ise bu sayı 400 bine iner. Yumurta, yumurtalıklarda follikül adını verdiğimiz balonsu yapılar içinde depolanır.
Bazı hormonların etkisiyle istirahat halindeyken çapı 1-2 mm olan follikülün çapı 20-25 mm'ye ulaşır. Bu büyüklüğe ulaşan follikül çatlar ve yumurta serbestleşir. Bu olaya yumurtlama adı verilir. Adetleri düzenli yani 28-30 günde bir adet gören bir kadında yumurtlama yaklaşık olarak adetin 14-15. günlerine, başka bir deyişle tam ortasına rastlar.
Normalde her ay sadece bir yumurta döllenmeye hazır hale gelir. Yumurtalıklardaki folliküller menopoza yaklaştıkça sayı olarak azalır. Hiç follikül kalmadığı dönem ise menopoz olarak kabul edilir. Erkekte sperm oluşumu kadından farklı olarak ergenlik çağı ile birlikte başlar. Bazı hormonlar testislere etki ederek sperm hücrelerinin yapılmasını ve olgunlaşmasını sağlar. Bunlardan en önemlisi testosteron hormonudur.
Döllenme
Yumurtlama ile birlikte serbestleşen yumurta, tüplerin kasılması ve yumurtalığa komşu kısmının hareketleri sayesinde tüp içine alınır. Cinsel ilişkiyi takiben sperm hücreleri vajinadan rahime ve oradan da tüplere geçer.
Yumurta ve spermin birbiriyle kaynaşması anlamına gelen döllenme tüplerde gerçekleşir. Sperm ve yumurta dişi üreme kanallarında dölleninceye kadar yaklaşık 24 saat canlı kalabilme yeteneğine sahiptir. Döllenmiş olan yumurta tüplerin ritmik kasılmaları ile 3-4 günlük bir sürede rahim içi boşluğa ulaşır.
Yataklanma
Yataklanma, embriyonun rahim içi boşluğuna yerleşmesini ve yataklanmasını ifade eder. İmplantasyonun sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi için rahim için döşeyen mukozal dokunun (endometrium), implantasyona hazır olması gereklidir.
Sağlıklı bir şekilde rahim içi boşluğuna yerleşen embriyo, gelişimini devam ettirerek ileride bebeği oluşturacaktır.
Kısırlık (İnfertilite)
Bir çift bir doğum kontrol yöntemi kullanmaksızın, bir yıl boyunca düzenli cinsel ilişkide bulunmalarına rağmen çocuk sahibi olamıyorsa, bu kısırlık (infertilite) olarak tanımlanır. Her 10 çiftten bir tanesi infertilite problemi ile karşı karşıyadır. İnfertilitede problem erkekten, kadından ya da her ikisinden de kaynaklanabilir.
Bu nedenle kısırlık teşhis ve tedavisinde erkek ve kadının birlikte muayenesi ve tanısal testlerin, her ikisinden de istenmesi en önemli ilkelerden birisidir.İnfertilite yaklaşık %40 kadın, %40 ise erkek kaynaklıdır. %20 vakada ise sebep açıklanamaz.
Erkekte kısırlık nedenleri
• Düşük sperm sayısı
• Kötü sperm hareketi; spermler, yumurtaya ulaşmak için rahmin içerisinden yüzerek geçemezler
• Bozuk şekil "morfoloji"; spermin, yumurtanın dış yüzeyini delip girememesine sebep olur
• Sperm üretiminin olmaması veya spermin komple yokluğu (sperm yollarında tıkanıklık nedeniyle olabilir)
Bu bozuklukların sebepleri şunlar olabilir:
• Varikosel (testis damarlarının genişlemesi)
• Testis enfeksiyonları (kabakulak vb.)
• Hormonal bozukluklar
• Testis tümörleri
• Genetik anomaliler
• İmmunolojik nedenler (sperm hücrelerine karşı oluşan ve onları ortadan kaldıran antikor adını verdiğimiz maddelerin varlığı)
• Psikolojik nedenler
• Cinsel birleşme zorlukları; sertleşme ve boşalma güçlükleri
Kadında kısırlık nedenleri
• Hormonal bozukluklar
• Hasarlı veya tıkalı tüpler
• Rahimle ilgili yapısal problemler
• Endometriyozis
• İmmunolojik nedenler (kadında sperm hücrelerine karşı oluşan ve onları ortadan kaldıran antikor adını verdiğimiz zararlı maddelerin salgılanmasıdır)
• Genetik bozuklukla
• Psikolojik nedenler
TANI
Tanıda temel olarak kullanılan testler;
Hormon analizi:
Kadının yumurtalık fonksiyonlarını gösteren Follikül Stimülan Hormon (FSH), Lüteinizan Hormon (LH), erkeklik hormonları olan Testosteron ve DHEA-S ve normalde süt üretiminden sorumlu olan Prolaktin'i içerir.
Ultrason:
Kadın iç genital organlarının yani yumurtalıklarının ve rahmin şekil, büyüklük ve durumlarını görüntülemek için yapılır.
Spermiyogram:
Erkeklere uyguladığımız bir testtir. Amacı erkek döl hücresinin kalitesinin ölçülmesidir. Normal değerler şunlardır:
Sayı : En az 20 milyon/ml
Hareket : En az %50 ileri doğru
Morfoloji "Şekil" : En az %5 normal
Bunlara ek olarak Laparoskopi, Histeroskopi, Histerosalpingografi ve genetik testler de yapılabilir.